Kwadratura Koła

„Język prostaka powinien wiedzieć, do czego jest przeznaczony. Bóg dał go prostakowi bynajmniej nie po to, aby nim obracał, lecz aby lizał buty swego pana, do którego przynależy od wieków.” ~ Kiun, „Trudno być bogiem”

Nigdy nie ciągnęło mnie do gatunku science fiction. Zawsze uważałem, że opowieści  o robotach, przepełnione opisami wymyślnych cudów techniki do mnie nie przemówią. I chyba się nie pomyliłem. Na szczęście książka „Trudno być bogiem” braci Strugackich otworzyła mi oczy na gatunek, który wyobrażałem sobie zupełnie inaczej.

Już od samego początku lektura jest niezwykle pasjonująca. Trzeba jednak zauważyć, że to głównie dlatego, iż czytelnik od razu jest rzucony na głęboką wodę. Autorzy celowo niezwykle szczątkowo opisują na początku świat, który z każdą kolejną przeczytaną stroną staje się dla nas bardziej klarowny. Kłopotliwe może być dla niektórych pierwsze kilkadziesiąt stron książki (a więc prawie połowa), niezwykle ciężko jest zorientować się w sytuacji, w której znaleźli się bohaterowie.

Wszechświat jest ogromny, nieprawdaż? Jak się okazuje nie tylko Ziemia zamieszkiwana jest przez istoty rozumne. Często w filmach pojawia się motyw inwazji obcych na naszą ojczystą planetę, tym razem jest nieco inaczej. To ludzie, którzy technologicznie wyprzedzili inne cywilizacje, starają się wpłynąć na inne pozaziemskie istoty. Grupy wysłanników wędrują więc na obce planety i bacznie obserwują rozwój innych społeczeństw. Co istotne, ludzcy szpiedzy nie mają prawa ingerencji w życie innych żywych organizmów. Choćby natrafili na brutalną odmianę naszej rasy, nie mogą podjąć z nią walki i wprowadzić własnego porządku.

Tak więc ziemscy wysłannicy skupiają się na zwykłym kontakcie z innymi cywilizacjami. Nasi szpiedzy dysponują niezwykłą technologią, są więc traktowani na równi z bogami. Książka „Trudno być bogiem” skupia się na wydarzeniach ze świata Arkanaru. Panuje tam niejaki Don Reba. Czas i miejsce akcji jest stylizowane na odpowiednik naszego średniowiecza. Nawet ludzcy agenci starają się nie wyróżniać zbytnio od otoczenia. Oczywiście swą wyższość podkreślają czasem na przykład poprzez podróżowanie helikopterami, czy też używanie niemalże niezniszczalnych kolczug.

Każdy wysłannik ma jednak swoją misję. Dość szybko poznajemy Don Rumatę, władającego dwoma mieczami wojownika, oczywiście tylko w świecie Arkanaru. Jego zadaniem jest ocalenie jak największej ilości uczonych. Ci są masowo mordowani przez żądnego krwi Don Rebę. Władca dobrze wie, że nad prostym ludem dużo prościej będzie mu panować. Dlatego też zamierza szerzyć analfabetyzm i ogólną niechęć do nauki.

Główny bohater – Don Rumata – został przedstawiony bardzo naturalnie. To nie jest heros chcący wywołać chaos i zamęt. Jest to postać nieco zagubiona w nowym świecie. Czytelnik będzie śledził jego wzloty i upadki, razem z nim będzie zawierał nowe przyjaźnie, doceniał znaczenie miłości. Bardzo łatwo jest się z nim utożsamić, tym bardziej, że w zasadzie na jego miejscu mógłby być każdy z nas.

Książka składa się w zasadzie z dwóch członów. Pierwszym z nich jest opowieść o człowieku, który pragnie stworzyć obcym ludziom lepszy świat. Drugi z kolei obrazuje problemy „boga” borykającego się z władzą. Z pewnością historia wysnuta przez braci Strugackich skłania do przemyśleń. Choć książka powstała w roku 1964, w dalszym ciągu dylematy w niej poruszane są aktualne. Pojawiają się pytania dotyczące społeczeństwa, czy można w nie ingerować? Czy można podporządkowywać ludzi do swojej woli? Co odróżnia dobrego władcę od tyrana, skoro obaj wyrządzają szkody? Czy pojęcie „monopolu na własną ideologię” nie jest aby zbyt dużym przejawem egoizmu?

Bracia Strugaccy idealnie spletli ze sobą znakomitą historię wraz z ważnym dla świata przesłaniem. Sięgając po książkę „Trudno być bogiem” nie sądziłem, że będzie to opowieść niosąca ze sobą tak duże wartości moralne. Chyba lepiej nie mogłem zacząć swojej przygody z science fiction. Polecam każdemu!

Ocena: 10/10

Wydawnictwo: Prószyński  i S-ka

Cena: 18.99

Autorzy: Arkadij i Borys Strugaccy

Recenzja powstała na potrzeby wyzwania "Eksplorując nieznane”.